فضا نگهدارنده دندان کودک یا فضا نگهدارنده دندان شیری ابزاری است که برای حفظ فضای خالی بین دندان‌ها طراحی شده است. این ابزار به جلوگیری از حرکت دندان‌های مجاور به سمت فضای خالی کمک می‌کند و به دندان‌های دائمی اجازه می‌دهد در موقعیت مناسب خود رشد کنند. فضا نگهدارنده‌ها انواع مختلفی دارند که در این مبحث به معرفی انواع فضا نگهدار دندان کودکان، نحوه گذاشتن، برداشتن، مزایا، عوارض و هزینه آن پرداخته شده است.
فضا نگهدار دندان چیست؟
فضا نگهدارنده دندان وسیله‌ای است که در دهان کودکان قرار داده می‌شود تا فضای خالی ایجاد شده بر اثر از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری را حفظ کند. فضا نگهدارنده‌ها معمولاً از جنس فلز یا مواد پلاستیکی هستند و به خوبی با وضعیت دهان کودک تطابق می‌یابند. اکثر کودکان ظرف چند روز اول خود را با این وسیله وفق داده و به آن عادت می‌کنند.
در واقع استفاده از فضا نگهدارنده‌ها به منظور حفظ فضای به وجود آمده؛ برای کودکان بسیار راحت‌تر و قابل قبول‌تر است تا اینکه بعداً در آینده مجبور باشند با استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی دندان‌ها را به جای خود هدایت کنند.
انواع فضا نگهدار دندان کودک
فضا نگهدار دندان شیری معمولا به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
فضا نگهدارنده‌های ثابت
این نوع فضا نگهدارنده‌ها به دندان‌های مجاور چسبیده و به طور دائمی در دهان کودک باقی می‌مانند. انواع مختلفی از فضا نگهدارنده‌های ثابت وجود دارد:
1- فضا نگهدار یک طرفه: این وسیله در فضای خالی دندان قرار می‌گیرد و با حلقه‌های فلزی به دندان‌های مجاور متصل می‌شود.
2- فضا نگهدار دیستال شو: این نوع از فضا نگهدار ثابت برای هر کودک به صورت اختصاصی ساخته می‌شود و از فضا نگهدار دیستال شو برای حفظ جایگاه دندان آسیاب بزرگ استفاده می‌شود تا دندان آسیاب بزرگ اول دائمی سر جای خود رویش کند.
3- فضا نگهدار سیم عرضی کام: این وسیله در سقف دهان قرار می‌گیرد و برای حفظ فضای خالی دو طرف قوس دندانی بالا استفاده می‌شود. سیم عرضی کام به کمک یک سیم که در عرض کام قرار گرفته است و به دندان‌ها متصل شده است؛ در جای خود محکم می‌ماند این وسیله دو دندان فک بالا را به هم متصل می‌کند و به عنوان یک نگهدارنده دو طرفه عمل می‌کند.
4- فضا نگهدار سیم کمانی پشت دندانی یا لینگوال: یک وسیله ارتودنسی است که مال اکلوژن کلاس ۲ را اصلاح یا از آن پیشگیری می‌کند و از کوچک شدن فضای فک پس از افتادن زود هنگام دندان شیری، جلوگیری مینماید. این وسیله ارتودنسی در واقع نوعی فضا نگهدار است که برای حفظ قوس دندانی فک‌ها استفاده می‌شود و معمولاً در صورت افتادن دو دندان در طرفین فک کاربرد دارد.
فضا نگهدارنده‌های متحرک
این نوع فضا نگهدارنده‌ها شبیه به پلاک‌های ارتودنسی هستند و می‌توانند برای تمیز کردن و غذا خوردن از دهان خارج شوند. این فضا نگهدارنده‌ها معمولاً برای کودکانی که نیاز به نگهداری موقت فضای خالی دارند؛ مناسب‌تر هستند.
به طور ملی انتخاب نوع فضا نگهدارنده بستگی به سن کودک، تعداد دندان‌های از دست رفته و وضعیت فک و دهان دارد. مدت زمان استفاده از فضا نگهدارنده به شرایط فردی کودک و نظر دندانپزشک بستگی دارد. پس قبل از استفاده از هر نوع فضا نگهدارنده، مشاوره با دندانپزشک ضروری است تا بهترین گزینه انتخاب شود.
این سوال که فرزندم هر چند وقت یک‌بار باید به دندانپزشک مراجعه کند؟ یکی از دغدغه ها و سوالات پرتکرار والدین از متخصصین دندانپزشکی اطفال است. به منظور طی شدن مسیر سلامت دندان کودکان و پیشگیری از مشکلات دهان و دندان دلبندانتان توصیه می کنیم مطلب روش های مراقبت از دندان کودکان را بخوانید. در این مطلب اطلاعات سودمندی در رابطه با سلامت دهان و دندان اطفال ارائه شده است که می تواند زمان مراجعه کودک به دندانپزشکی را طولانی تر کند.
در نتیجه فضا نگهدارنده‌ها نقش مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان کودکان دارند و از مشکلات آینده در زمینه ارتودنسی جلوگیری می‌کنند.
چه تفاوت‌هایی بین فضا نگهدارنده‌های ثابت و متحرک وجود دارد؟
تفاوت‌های اساسی بین این دو عبارت است از:
فضا نگهدارنده‌های ثابت:
- مستقیماً به دندان‌ها متصل می‌شوند و تا زمان مشخصی در دهان باقی می‌مانند.
- معمولاً برای کودکانی استفاده می‌شود که نیاز به نظارت دقیق‌تر بر فضای دندانی‌شان دارند.
- با چسب‌های مخصوص دندانپزشکی به طور دائم به دندان‌ها متصل می‌شوند تا توسط کودک یا والدین قابل جدا شدن نباشند.
- انواع آن شامل فضا نگهدار یک طرفه، دیستال شفت، سیم عرضی کام و کمانی پشت دندانی است.
فضا نگهدارنده‌های متحرک:
- شبیه به پلاک‌های ارتودنسی هستند و می‌توانند برای تمیز کردن و غذا خوردن از دهان خارج شوند.
- انعطاف‌پذیری بیشتری برای کودک فراهم می‌کنند.
- معمولاً برای کودکانی مناسب‌تر هستند که می‌توانند مسئولیت نگهداری از آن را بر عهده بگیرند.
- از آکریلیک ساخته می‌شوند و قابلیت برداشتن و گذاشتن توسط بیمار را دارند.
در مجموع:
فضا نگهدارنده‌های ثابت برای کودکان کوچک‌تر یا در مواقعی که نیاز به نظارت بیشتر است؛ مناسب‌تر هستند؛
در حالی که فضا نگهدارنده‌های متحرک انعطاف‌پذیری بیشتری ارائه می‌دهند.
نحوه گذاشتن فضا نگهدار
نحوه گذاشتن فضا نگهدار دندان در کودکان یک فرآیند مهم است که معمولاً توسط دندانپزشک متخصص انجام می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- دندانپزشک ابتدا دندان‌ها و فک کودک را معاینه می‌کند تا نوع و محل مناسب فضا نگهدارنده را تعیین کند.
- در این مرحله، دندانپزشک از دندان‌ها و فک کودک قالب‌گیری می‌کند.
- پس از قالب‌گیری، قالب به لابراتور دندانپزشکی ارسال می‌شود تا فضا نگهدارنده به طور دقیق ساخته شود.
- سپس دندانپزشک فضا نگهدارنده را در دهان کودک قرار می‌دهد.
ممکن است کودک در ابتدا کمی احساس ناراحتی کند؛ اما این احساس به مرور زمان کاهش می‌یابد.
برداشتن فضا نگهدار دندان
این زمانی که دندان دائمی شروع به رویش می‌کند؛ باید برداشته شود. در ادامه مراحل و نکات مربوط به این فرآیند توضیح داده می‌شود:
1- قبل از برداشتن فضا نگهدار، دندانپزشک دندان‌های کودک را معاینه می‌کند تا اطمینان حاصل کند که دندان دائمی به اندازه کافی رشد کرده و آماده است تا فضای خالی را پر کند.
2- در این مرحله، دندانپزشک ممکن است از بی‌حسی موضعی استفاده کند تا کودک در حین برداشتن فضا نگهدار احساس ناراحتی نکند.
3- دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاص، فضا نگهدار را از دندان‌های مجاور جدا می‌کند. این کار شامل باز کردن باندهای چسبنده و خارج کردن دستگاه است.
4- اگر از فضا نگهدار متحرک استفاده شده باشد؛ کودک می‌تواند آن را به راحتی از دهان خارج کند. در این حالت، نیازی به مداخله دندانپزشک نیست.
برداشتن فضا نگهدار دندان یک مرحله کلیدی در رشد دندان‌های دائمی کودک است و باید با دقت و تحت نظر دندانپزشک انجام شود.
فضا نگهدار دندان برای کودکان چه مزایایی دارد؟
فضا نگهدارنده دندان برای کودکان مزایای زیر را به همراه دارد:
- حفظ فضای لازم برای رشد دندان‌های دائمی
- پیشگیری از مشکلات ارتودنسی آینده
- کاهش هزینه‌های درمانی
- عدم آسیب به دندان‌ها
با توجه به این مزایا، استفاده از فضا نگهدار دندان برای کودکان که دندان‌های شیری خود را زودتر از موعد از دست داده‌اند؛ توصیه می‌شود تا از مشکلات آینده در زمینه ارتودنسی جلوگیری شود.
عوارض فضا نگهدار دندان کودکان
استفاده از فضا نگهدار دندان برای کودکان می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد؛ اما همچنین ممکن است عوارض و مشکلاتی نیز به همراه داشته باشد. در زیر به عوارض احتمالی فضا نگهدار دندان اشاره می‌شود:
- احساس ناراحتی و سفتی در ابتدای استفاده از فضا نگهدار
- اگر مراقبت‌های بهداشتی مناسبی از فضا نگهدار انجام نشود؛ ممکن است باعث تجمع پلاک و ایجاد مشکلات لثه شود.
- حرکت دندان‌های مجاور اگر فضا نگهدار به درستی نصب نشود یا مدت زمان استفاده از آن کافی نباشد.
- در برخی موارد، ممکن است نیاز به تنظیمات مجدد فضا نگهدار وجود داشته باشد تا به درستی عمل کند.
- در برخی موارد، فضا نگهدار ممکن است بر گفتار کودک تأثیر بگذارد و باعث تغییر در تلفظ برخی از صداها شود.
استفاده از فضا نگهدار دندان می‌تواند به حفظ فضای مناسب برای رویش دندان‌های دائمی کمک کند؛ اما والدین باید از عوارض احتمالی آن آگاه باشند و با دندانپزشک خود در ارتباط باشند تا از بروز مشکلات جلوگیری کنند.
قیمت فضا نگهدارنده دندان کودک
در حال حاضر و به صورت تقریبی هزینه فضا نگهدارنده دندان شیری معمولاً بین ۱ تا ۲ میلیون تومان است. البته این قیمت به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله:
- نوع فضا نگهدار (ثابت یا متحرک بودن و همچنین یک طرفه یا دو طرفه بودن)
- تشخیص دندانپزشک بر اساس نوع و شرایط خاص دندان کودک می‌تواند بر هزینه نهایی تأثیرگذار باشد.
- هزینه‌های لابراتور و هزینه‌های مربوط به ساخت و تهیه فضا نگهدار نیز در قیمت نهایی لحاظ می‌شود.
به طور کلی، فضا نگهدارنده دندان شیری در کودکان به عنوان یک روش پیشگیرانه در ارتودنسی محسوب می‌شود و هزینه آن معمولاً کمتر از درمان‌های ارتودنسی پیچیده‌تر است.
در پایان، انواع فضا نگهدار دندان کودکان:
به دو قسمت ثابت و متحرک تقسیم می‌شود که فضا نگهدارنده‌های ثابت خود به فضا نگهدار یک طرفه، فضا نگهدار دیستال شو، فضا نگهدار سیم عرضی کام، فضا نگهدار سیم کمانی پشت دندانی یا لینگوال نیز تقسیم می شود که بر اساس نیاز و تشخیص متخصص دندانپزشکی اطفال، یکی از این موارد برای حفظ فضای خالی بین دندان ها و جلوگیری از حرکت دندان‌های مجاور به سمت فضای خالی و در نهایت جلوگیری از ارتودنسی در آینده، برای کودکان به کار برده می شود.
